In 1638 werd een houten schouwburg geopend aan de Keizersgracht, ontworpen door Jacob van Campen. Speciaal voor de opening schreef Joost van de Vondel Gysbrecht van Aemstel, het stuk dat uitgroeide tot dé Nederlandse toneelklassieker. ‘De Gysbrecht’ was vanaf dat moment de traditionele openingsvoorstelling van het nieuwe jaar. Iedere Amsterdammer kende het stuk. Gysbrecht van Aemstel speelde ruim 300 jaar onafgebroken in Amsterdam, tot deze traditie sneuvelde in de golf van theatervernieuwingen van de jaren 1960. In 2012 heeft Het Toneel Speelt en de Stadsschouwburg Amsterdam de Gijsbrecht (nu in moderne spelling) in ere hersteld.

Nadat deze eerste Amsterdamse schouwburg in 1772 tot de grond toe was afgebrand, werd in 1774 een nieuwe schouwburg geopend op het Leidseplein. Dit gebouw was eveneens geheel uit hout opgetrokken. Om geluidsoverlast van paarden en koetsen op het plein te voorkomen werd de schouwburg in 1874 voorzien van een stenen buitenmuur. Verder werden de gevels verfraaid met beeldhouwwerken en kreeg het gebouw een classicistisch uiterlijk. Op 19 februari 1890 ging ook deze schouwburg echter in vlammen op.

De architecten van Gendt en Springer ontwierpen een nieuwe, stenen schouwburg. De gevel kreeg een façade in renaissance-stijl. In 1894 werd Stadsschouwburg Amsterdam in zijn huidige vorm geopend. Sinds de opening in 1894 is de Stadsschouwburg Amsterdam het belangrijkste theater van Nederland. Vaste bespelers waren vroeger De Nederlandse Opera en Het Nationale Ballet en steevast ook het grootste toneelgezelschap van het land – tegenwoordig is dat Toneelgroep Amsterdam.

In de portrettengalerij van de schouwburg hangen schilderijen en foto’s alle grote Nederlandse acteurs en actrices die door de eeuwen heen op de planken van de schouwburg hebben gestaan. Of nog staan, want sinds enkele jaren krijgen de winnaars van de Theo d’Or en Louis d’Or, de belangrijkste Nederlandse acteerprijzen, hun eigen portret aangeboden.

In 2009 ging de nieuwe zaal van de Stadsschouwburg Amsterdam, Toneelgroep Amsterdam en Melkweg open en was de verbouwing van de voorkant van de schouwburg was klaar. De nieuwe zaal, de Rabozaal, heeft een capaciteit van ruim 500 stoelen. De naastgelegen Nieuwe Foyer zweeft boven de Lijnbaansgracht, wat zorgt voor een spectaculair uitzicht over het water.

Met het nieuwe café en de vernieuwde programmering is het stof eruit en de schouwburg die bruisende plek geworden. Theater vormt nog steeds het kloppende hart van de programmering, maar er is ook plaats voor maatschappelijk relevante en actuele programma’s onder de naam Expanding Theatre.

Ook biedt de Stadsschouwburg onderdak en een podium aan de jonge honden van de SSBA Salon, de ‘culturele deeltjesversneller’ van de schouwburg en aan het geëngageerde productiehuis Urban Myth. Daarnaast is de schouwburg vaste locatie en festivalhart van verschillende grote festivals, waaronder hun eigen internationale festivals Brandhaarden, Brandstichter en Julidans, maar ook het Holland Festival en het Nederlands Theater Festival.