Vrijheid – de vijftig Nederlandse kernkunstwerken vanaf 1968 is een ambitieus en tegelijk nogal ongebruikelijk project: op deze tentoonstelling laat Museum de Fundatie de vijftig ‘kernkunstwerken’ zien, de toonaangevende kunstwerken die de afgelopen vijftig jaar in Nederland zijn gemaakt.

Vrijheid is nadrukkelijk subjectief, en wil zowel een uitnodiging tot discussie zijn als een liefdesverklaring aan de Nederlandse kunst. Daarmee is Vrijheid een niet te missen expositie voor iedereen die eindelijk eens alle Nederlandse topkunstwerken van de afgelopen vijftig jaar bij elkaar wil zien.

Vrijheid werd samengesteld door de kunstcriticus en auteur Hans den Hartog Jager (1968). Al eerder maakte hij in Museum de Fundatie de tentoonstellingen Meer licht (2010), over het sublieme in de kunst van nu, Meer macht (2014), over de mogelijkheid of onmogelijkheid voor kunstenaars om maatschappelijke processen te beïnvloeden en Zie de mens (2016): een portrettengalerij die zowel een overzicht gaf van de maatschappelijke veranderingen als van de ontwikkeling in de kunst van de afgelopen honderd jaar.

Juist in deze fragmentarische tijden, waarin de betekenis van veel zaken die in Nederland decennialang vanzelfsprekend leken opnieuw worden bevraagd, wil De Fundatie tonen wat de essentiële kracht van kunst is: nieuwe vergezichten openen, vastgeroeste normen, waarden en vormen ter discussie stellen, de tijdgeest weerspiegelen, en daarop vooruitlopen. Daarom hebben ze gekozen voor ‘vrijheid’ als dragend thema. Dat woord heeft in Nederland de laatste jaren een curieuze, bijna populistische politieke lading gekregen. Vijftig jaar geleden stond ‘vrijheid’ nog voor de nieuwe, revolutionaire ontwikkelingen waarmee bestaande patronen werden doorbroken, nu is het woord vooral een symbool geworden voor het vasthouden aan ‘authentieke Nederlandse waarden’. Tegelijk is het óók eenvoudig vol te houden dat het streven naar vrijheid, onafhankelijkheid, uniciteit, al die jaren een kernwaarde van hedendaagse kunst is gebleven.

Door de nadrukkelijke, bijna klassieke keuze voor vijftig ‘cruciale’ werken hopen ze de belangrijkste elementen die in de huidige discussies steeds terugkomen op scherp te zetten. Kunst zou ongegeneerd moeten durven laten zien wat ze kan bijdragen aan het denken, welke unieke rol ze in de samenleving kan vervullen. Of het nu gaat om het belang van een (artistieke) traditie, de manier waarop kunst een nationale identiteit vertegenwoordigt, de mate waarin ze veranderende sociale verhoudingen in de maatschappij weerspiegelt. Maar, en dat is zeker zo belangrijk, de tentoonstelling wil de toeschouwer er ook van doordringen wat een geweldige kunst er de afgelopen vijftig jaar in Nederland is gemaakt, variërend van Jan Dibbets’ Perspective Correction (1968) tot Ria van Eyks My Woven Diary (1976-’77) van René Daniëls’ Aux Déon (1985) tot Natasja Kensmils Zelfportret met kruis (1999) en van Guido van der Werve’s Nummer acht: Everything is going to be all right (2009) tot Melanie Bonajo’s Night Soil #1 (2016). Kunst in Nederland is al decennia levend, krachtig en vrij – en dat mag best eens groots worden getoond.

Door één keer zoveel ‘kernkunstwerken’ uit de afgelopen decennia bij elkaar te brengen wil De Fundatie de actuele discussies over de rol van kunst in de maatschappij van nieuwe energie voorzien. Maar uiteindelijk hopen we vooral dat Vrijheid één grote viering wordt van de kracht van kunst: een tentoonstelling en een boek, om mensen te laten genieten, verdieping te bieden en aan te zetten tot denken, juist in deze wereld, in deze tijd.

Tegelijk met de tentoonstelling verschijnt een gelijknamig boek bij Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep.